E-Atık (elektronik atık) küresel olarak elektrikli ve elektronik cihaz kullanıcısı tarafından kullanım süresinin tamamlanmasıyla ortaya çıkartılan atıktır. Elektronik Atık tehlikeli bir atıktır. Günümüzde dünyadaki tüm atıklarla oranlandığında, en hızlı artış gösteren atık türünün elektronik atık olduğunu görmekteyiz. E-Atık doğru değerlendirilmediğinde ciddi bir tehdit, doğru yöntemlerle geri kazanıldığındaysa ülke çıkarları açısından çok büyük bir değer anlamına gelmektedir.
Elektronik Atık; Klorlu solventler, bromlu alev geçiktiriciler, PVC, ağır metaller, plastik ve gazlar elektronik ürünler ve parçalar yapmada, yarı iletken yongalar üretmede, devreler ve disk sürücüler imalinde 1000 üzerinde malzeme kullanılmaktadır. Bir TV katot ışın tüpü (CRT) 2-4 kg kurşun, büyük TV ekranı ondan daha fazla kurşun içermektedir. Toprak dolgusundaki ağır metallerin örneğin Pb, Cd ve Hg’nin %40’tan fazlası elektronik alet atıklarından gelmektedir.
Hızla tüketilen ve atığa dönüşen bu kişisel ürünlerin yanısıra; endüstri alanında kullanılan hammadde, malzeme ve bakım atıkları da ülkelerin ve teknolojinin büyüme hızlarına paralel olarak e-atıkkategorisinde yerlerini almaktadırlar.
Bu büyüme karşısında en doğru çözüm, e-atıkların doğaya zarar vermeden doğru yöntemlerle geri kazanılmasıdır.
Zararları İle E-Atık
• Bir televizyonun tüpü (CRT) yaklaşık 2-4 kg kurşun ihtiva eder.
• Toprak dolgusundaki Pb, Cd, ve Hg gibi ağır metallerin %40’tan
fazlasının elektronik alet atıklarından geldiği bilinmektedir.
• Bir bilgisayar ekranı ağırlığının %4-6’sı kadar kurşun içerir.
• 10 gram kurşun 25.000 ton toprağı kirletmekte ve 200.000 litre suyu kullanılamaz hale getirmektedir.
• Cıva, beyinde ve böbreklerde hasarlara yol açar. Baryum, kalp ve karaciğer hastalıklarına, kas zayıflıklarına sebep olur.Berilyum, akciğer kanserine yol açar zehirlidir. Krom, genetik hasarlara ve alerjik bronşite neden olur. Kobalt, radyoaktiftir.Kurşun, sinir sistemi, dolaşım sistemi ve üreme sisteminde hasarlara yol açar. Kadmiyum, böbrekleri tahrip ederek kemiklerin kırılgan hale gelmesine neden olur.
• Telefonlar ve pilleri kadmiyum, kurşun, berilyum gibi toksik maddeler içermektedir. Bir cep telefonu yarı olimpik bir havuz büyüklüğündeki su kütlesinin kirlenmesine sebep olur.
• LCD ekranlar cam katmanlarının arasına gömülen sıvı kristallerden oluşur ve cıva gibi zehirli maddeler içerir.
• Bir cep telefonu geri dönüşümünden elde edilen enerji tasarrufu, bir televizyonu 3 saat çalıştırabilir güçtedir.
Rakamlar İle E-Atık
• Elektronik atık üretim kaynakları göz önüne alındığında tüm dünyada yıllık 50 milyon ton e-atık oluştuğu tahmin edilmektedir.
• Yıllık 24 milyon ton olarak bilinen e-atıkların 8 milyon tonu sağlıklı geri dönüşüme tabi tutulabilmektedir.
• Türkiye’de kişi başına düşen e-atık miktarının yıllık 4 kg olduğu tahmin edilmektedir. Ülkelerin gelişmişlik durumu ve kişi başı geliri e-atık miktarının başlıca belirleyicilerindendir. Çevre bakanlığı 2012 yılı verilerine göre ülkemizde yılda 537.000 ton e-atık ortaya çıkmaktadır.
• Ülkemizde ortaya çıkan e-atığın sadece %7-10'u lisanslı tesislerde geri dönüştürülmektedir.
• Elektronik atıkların %25ini televizyon ve monitörler oluşturur. İçerdikleri kurşun ve fosfor sebebiyle tehlikeli atık kapsamına giren bu ürünlerden 9 adeti 1.000.000 metreküp suyu kirletecek potansiyeldedir.
• Soğutucular ( klimalar ve buzdolapları ) elektronik atıkların %25’ini oluşturur, içerdikleri CFC yüzünden hem ozon tabakasına zarar verirler ve kanstrojen içerik sahibidirler.
• 14 ton eski elektronik eşya geri dönüştürüldüğünde 1 ton bakır elde edilebilir. Aynı miktardaki bakırı maden ocaklarından karşılamak için 1.000 ton civarında taşın işlenmesi gerekmektedir
